Η ενσυναίσθηση, δηλαδή η συναισθηματική ταύτιση με την ψυχική κατάσταση ενός άλλου ανθρώπου και η κατανόηση της συμπεριφοράς και των κινήτρων του, είναι το μέτρο της ηθικής ολοκλήρωσης του ατόμου. Η ικανότητα να «ενδύεται» τον άλλον, να «ενσωματώνεται» την ψυχική διάθεση και να «εκτελεί» σε ένα νοησιαρχικό επίπεδο τις πράξεις του, είναι ο μέγιστος βαθμός ηθικής αυτογνωσίας.
Τρεις περιπτώσεις ενσυναίσθησης παρατηρούμε :
- στην πρώτη περίπτωση η ενσυναίσθηση είναι καθαρτική και συνεπώς ανακουφιστική, καθώς το άτομο συνειδητοποιεί ότι δεν είναι το ίδιο που υποφέρει ή έχει διαπράξει μια ανάρμοστη πράξη.
- στη δεύτερη περίπτωση, είναι επικουρική και συμβάλλει στην υπέρβαση των ηθικών φραγμών και στην απομείωση του ψυχικού άλγους του «άλλου».
- στην τρίτη περίπτωση, η ενσυναίσθηση λειτουργεί λυτρωτικά για το ίδιο το υποκείμενο. Μέσα από την ταύτιση με τον “άλλο” ανακαλύπτει τα μέτρα του και ανακτά την επίγνωση των δυνατοτήτων του και των ηθικών ορίων του. Δημιουργεί ένα είδωλο του εαυτού του, με το οποίο συνδιαλέγεται. Ανασυντάσσει τα δομικά στοιχεία της ιδιοσυγκρασίας του και φτάνει στο περιλάλητο σωκρατικό “γνῶθι σαυτόν”.
Χάρη στην ενσυναίσθηση κυρίως, το άτομο αποκτά την πιο σημαντική ιδιότητά του, αυτή του κοινωνικού όντος, δηλαδή τη διαδραμάτιση του πιο σημαντικού ρόλου του, της αρμονικής συνύπαρξης με τους άλλους γύρω του και την επιτυχία από κοινού της πολυπόθητης αριστοτελικής εὐδαιμονίας…
Πίνακας : Henri Matisse