Ο Νόμος του Μέρφι και η ψυχική ισορροπία
by stratilio · 5 Ιανουαρίου 2019
Ο νόμος του Μέρφυ είναι σαφής : «Αν κάτι μπορεί να πάει στραβά, θα πάει».
Ο Δεύτερος Νόμος της Θερμοδυναμικής, σύμφωνα με τον οποίο ένα θερμό σώμα μεταβιβάζει αυθόρμητα την θερμότητα του σε ένα ψυχρότερο σώμα, εφαρμόζεται παντού στη ζωή μας. Η τάξη των πραγμάτων διασαλεύεται και τείνει να περάσει σε μια κατάσταση αταξίας. Οτιδήποτε αρχίσει να σαπίζει, είτε είναι δόντι, είτε είναι τα υδραυλικά του σπιτιού ή του αυτοκινήτου, θα σαπίσει κάποια στιγμή εντελώς. Η τάξη της συναισθηματικής μας ζωής, όταν διαταράσσεται, περνάει σε μια κατάσταση αστάθειας και αταξίας, η οποία αν αφεθεί χωρίς αντίδραση, προοδευτικά θα συνεχίσει να αυξάνεται, συνήθως με καταστροφικά αποτελέσματα.
Για να σταματήσει η συναισθηματική κατρακύλα, όπως και κάθε άλλη επιδείνωση μιας κατάστασης, απαιτείται αντίδραση, δηλαδή κατανάλωση ενέργειας. Ένα ψυγείο παραμένει ψυχρό και δε θερμαίνεται, γιατί ξοδεύεται ηλεκτρική ενέργεια. Οι ζημιές του σπιτιού επιδιορθώνονται με τη μυϊκή δύναμη, η οποία απαιτεί καύση θερμίδων, δηλαδή σπατάλη ενέργειας. Και ο φθόνος, η κακία, το αίσθημα της απώλειας και της προδοσίας σταματούν με την αντίδραση και την ανάπτυξη θετικών συναισθημάτων, δηλαδή ξόδεμα ενέργειας και πάλι.
Αυτή η θεραπευτική ενέργεια όμως, ξοδεύεται σε βάρος μιας άλλης. Δίνουμε την ενέργεια σε κάτι και παραμελούμε προς στιγμή κάτι άλλο. Ορισμένες φορές ωστόσο, η σπατάλη αυτή είναι ζωτικής σημασίας : έχει να κάνει με την ψυχική ισορροπία και την απαραίτητη συναισθηματική τάξη…
Πίνακας : Paul Klee
Οι μικρές Μεγάλες Εκρήξεις μας
by stratilio · 5 Ιανουαρίου 2019
Οι φυσικοί νόμοι δικαιολογούν τις μεγάλες εκρήξεις μας. Κάποιες φορές είναι απαραίτητες για την εσωτερική γαλήνη και την επαναφορά της εσωτερικής τάξης.
Με όρους φυσικής, «ανωμαλία» είναι ένα σημείο του χωροχρόνου, στο οποίο η καμπυλότητά του γίνεται άπειρη. Στο «σημείο μηδέν» απ’ το οποίο προέκυψε το σύμπαν με τη Μεγάλη Έκρηξη, βρισκόταν ακριβώς αυτό: μια «βαρυτική ανωμαλία» άπειρης, αδιανόητης πυκνότητας απ’ όπου ξεπήδησαν όλα όσα υπάρχουν σήμερα. Μετά την έκρηξη αυτή τα πάντα ακολούθησαν μια ομαλή εξέλιξη, σύμφωνα με τους νόμους της φυσικής. Θα λέγαμε ότι μέσα από μια «ανωμαλία» απίστευτης πυκνότητας ύλης και ενέργειας προέκυψε η αρμονία και η τάξη του κόσμου που παρατηρούμε γύρω μας.
Κάτι παρόμοιο δε συμβαίνει συχνά-πυκνά μέσα μας ; Όταν συσσωρεύονται άχρηστα «υλικά», λόγια, σκέψεις, τοξικά αισθήματα με μεγάλη πυκνότητα, δημιουργούν μέσα μας μια «ανωμαλία», προκαλούν μέσα μας βαρυτική κατάρρευση, γίνονται τα βαρίδια της εσωστρέφειας που μας πνίγουν. Και τότε είναι απαραίτητη μια… μεγάλη έκρηξη, ένα λυτρωτικό ξέσπασμα, για να μας απελευθερώσει από τη «βαρυτική ανωμαλία» και να επέλθει η ηρεμία και η εσωτερική τάξη…
Πίνακας : Wassily Kandinsky
Θερμοδυναμική και Ηθική Φιλοσοφία
by stratilio · 3 Ιανουαρίου 2019
Στην απλούστερη εκδοχή του, ο δεύτερος Νόμος της Θερμοδυναμικής ορίζει ότι η θερμότητα ρέει πάντα αυθόρμητα από τα θερμά στα ψυχρά σώματα και ποτέ από τα ψυχρά στα θερμά, χωρίς να δαπανήσουμε ενέργεια. Ας θεωρήσουμε μια μικρή ποσότητα θερμότητας που ρέει από το θερμό στο ψυχρό σώμα. Το θερμό σώμα θα χάσει κάποια εντροπία (αταξία), ενώ το ψυχρό θα κερδίσει. H εντροπία, όμως, την οποία θα κερδίσει το ψυχρό σώμα είναι μεγαλύτερη από αυτή που θα χάσει το θερμό, διότι, ενώ η ποσότητα της θερμικής ενέργειας που ανταλλάσσεται είναι η ίδια, οι θερμοκρασίες τους διαφέρουν. Άρα, η συνολική εντροπία ολόκληρου του συστήματος —ψυχρό και θερμό σώμα μαζί— τελικά αυξάνεται. Μια διατύπωση, συνεπώς, του Δεύτερου Νόμου της Θερμοδυναμικής είναι ότι η εντροπία ενός τέτοιου συστήματος δεν μειώνεται ποτέ, αφού μείωση της εντροπίας θα σήμαινε ότι κάποιο ποσό θερμότητας είχε μεταφερθεί αυθόρμητα από το ψυχρό στο θερμό σώμα.
Επομένως, ο 2ος Θερμοδυναμικός Νόμος προκαλεί εντροπία, δηλαδή αυξάνει την αταξία του ψυχρότερου σώματος, καθώς αυτό απορροφά τη θερμική ενέργεια που αυθόρμητα εκπέμπει το θερμότερο.
Ας φανταστούμε ένα ψηφιδωτό παζλ, του οποίου τα κομμάτια σχηματίζουν μια εικόνα. Σε κατάσταση τάξης (αταραξίας), τα κομμάτια του παραμένουν στη θέσης τους. Αν όμως κουνήσουμε το παζλ, τα κομμάτια θα χάσουν την αρχική θέση τους, το ένα δίπλα στο άλλο, θα ανακατευτούν μεταξύ τους, θα περάσουν δηλαδή σε μια κατάσταση αταξίας (εντροπίας). Η επαναφορά τους στην αρχική τάξη είναι μάλλον αδύνατη. Αν μάλιστα τα ταρακουνήσουμε πάλι, η εντροπία τους θα αυξηθεί, δεν θα μειωθεί.
Αυτή η εντροπία μου θύμισε συνειρμικά το στίχο της χαμένης τραγωδίας που χρησιμοποιεί ο Αριστοτέλης στα «Πολιτικά» του, για να εξηγήσει ότι η ηθική πράξη είναι μια και μοναδική, ενώ αντιθέτως υπάρχουν αμέτρητες ανήθικες πράξεις, οι οποίες διαταράσσουν την τάξη της ηθικής : «ἐσθλοί δ’ ἁπλῶς. παντοδαπῶς δέ κακοί». Με απλά λόγια μας λέει ότι με πολλούς και αμέτρητους τρόπους μπορούμε να είμαστε κακοί, αλλά μόνον με ένα μπορούμε να είμαστε καλοί. Ή αλλιώς, υπάρχει ένας μόνον τρόπος να διατηρούμε την ηθική τάξη και αυτός είναι να μην κάνουμε καμιά ανήθικη από τις αμέτρητες που μπορούμε να κάνουμε. Η εντροπία αυξάνεται, όταν δε διατηρούμε με τις πράξεις μας την ηθική τάξη, όταν δεν πράττουμε τη μια και μοναδική ηθική πράξη, αλλά αντιθέτως επιλέγουμε να κάνουμε μια από τις αμέτρητες ανήθικες ή και πολλές από αυτές.
Αυτό δε σημαίνει άλλωστε και η λέξη «ντροπή» ; Προέρχεται από το ρήμα ἐντρέπω που αρχικά στον Ηρόδοτο σημαίνει τροποποιώ, μεταβάλλω, αλλάζω, μετατρέπω και μόνο στους ελληνιστικούς χρόνους πια σημαίνει ντρέπομαι ή φοβάμαι.
Τι άλλο από εντροπή, δηλαδή εντροπία= αταξία (στον Όμηρο ἐντροπία είναι το τέχνασμα, η ραδιουργία), προκαλεί κάθε πράξη μας-ακόμη και λεκτική- που διαταράσσει την ηθική τάξη ;
Ο 2ος Θερμοδυναμικός Νόμος της Φυσικής εξηγεί την Ηθική Φιλοσοφία του Αριστοτέλη !
Πίνακας : Paul Klee
Η ανθρώπινη μεγαλοπρέπεια
Η κβαντική, η φυσική θεωρία που εξηγεί τα φαινόμενα των σωματιδίων της ύλης, μας δίνει ένα μάθημα για την ανθρώπινη μεγαλοπρέπεια.
Στον υποατομικό μικρόκοσμο της ύλης επικρατεί η άναρχη κίνηση των σωματιδίων. Τα μικροσωματίδια, όπως για παράδειγμα τα ηλεκτρόνια, κινούνται προς όλες τις κατευθύνσεις με απίστευτη ταχύτητα και μπορούν να βρεθούν σε οποιοδήποτε σημείο χωρίς προκαθορισμένο σκοπό. Οι κινητικές και ενεργειακές ιδιοτροπίες τους τελικά συγκλίνουν- με βάση τους νόμους των πιθανοτήτων- και μας δίνουν τα αισθητά αποτελέσματα, σχηματίζοντας τις δομές της ύλης και τελικά το θαύμα της ζωής. Όσο απομακρυνόμαστε από αυτό το μικροσκοπικό πανηγύρι, τόσο μεγαλύτερη αρμονία και τάξη παρατηρούμε. Οι γαλαξίες κινούνται με χορευτικές φιγούρες στο αχανές σύμπαν μέσα σε μια απόκοσμη ησυχία.
Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στη ζωή μας : όσο εστιάζουμε στις ιδιοτροπίες και τις παραξενιές των ανθρώπων γύρω μας, τόσο βυθιζόμαστε στη μικροπρέπεια · και όσο απομακρύνουμε την εστίαση της προσοχής μας από τα ασήμαντα και τα τετριμμένα, τόσο περισσότερο ανακτούμε την εσωτερική αρμονία και μεγαλοπρέπεια… 24/12/2018]
Μαύρη τρύπα
Μαύρη τρύπα ονομάζεται το σημείο του χωροχρόνου, στο οποίο οι βαρυτικές δυνάμεις είναι τόσο μεγάλες, ώστε τίποτε -ούτε καν τα σωματίδια και η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, όπως το φως- να μην μπορεί να ξεφεύγει από αυτό.
Δεν εντοπίζεται μόνο στο αχανές σύμπαν. Υπάρχει πρωτίστως μέσα μας. Ο δικός μας χωροχρόνος όλα τα «ρουφά» και όλα τα «μηδενίζει». Ό,τιεγκλωβιστεί μέσα μας, υλικό ή φωτεινό, δεν μπορεί πλέον να ξεφύγει. Παραμένει εκεί στοιβαγμένο και ανενεργό.
Η μαύρη τρύπα μέσα μας σχηματίζεται, όποτε συγκεντρώνεται επαρκής ποσότητα μάζας, μέσω της διαδικασίας που καλείταιβαρυτική κατάρρευση. Μόλις αρχίσει η κατάρρευση, δεν μπορεί να διακοπεί από καμία φυσική δύναμη. Όσο η μάζα εντός μας αυξάνεται, η δύναμη της βαρύτητας γίνεται πιο ισχυρή. Εικόνες, αναμνήσεις, φωτεινές αναλαμπές προσώπων,αισθημάτων και αισθήσεων, όλα όσα μας «βαραίνουν», αποθηκεύονται για πάντα στη «μαύρη τρύπα» μας.
Και αν ισχύει η υπόθεση του Stephen Hawking ότι μια μαύρη τρύπα είναι η πύλη για ένα παράλληλο σύμπαν, τότε πρέπει να είμαστε σίγουροι : ζούμε καθημερινά σε πολλά παράλληλα σύμπαντα, όπου όλα τα εγκλωβισμένα «υλικά» αποκτούν τις διαστάσεις και τη μορφή που εμείς τα δίνουμε…[5/3/2018]
Η δύναμη της Βαρύτητας
Η πιο μυστηριώδης δύναμη της φύσης είναι η βαρύτητα. Μας κρατάει προσγειωμένους και μας «δένει» κατά κάποιο τρόπο με την πραγματικότητα. Είναι το αντιστάθμισμα στα ριψοκίνδυνα πετάγματα της φαντασίας. Ειναι το «θεϊκό» τέχνασμα, για να κατανοήσουμε πόσο εξαρτημένοι είμαστε από τα βαρυτικά πεδία των άλλων γύρω μας. Είναι η δύναμη που αποδεικνύει πόσο κωμική είναι η φύση μας, όταν το βάρος των λόγων μας είναι αντιστρόφως ανάλογο των πράξεών μας…[11/6/2018]
Ο εσωτερικός χωροχρόνος
Η Θεωρία της Σχετικότητας (Albert Einstein), εξηγεί τη «μοναδικότητα» (Roger Penrose), το σημείο μέσα σε μια μαύρη τρύπα, όπου ο χωροχρόνος παύει να υπάρχει. Μια μαύρη τρύπα έχει τόσο μεγάλη πυκνότητα μάζας και καμπυλώνει τόσο πολύ το χωροχρόνο, ώστε το βαθούλωμα που δημιουργεί είναι τόσο βαθύ, και τελικά ο χωροχρόνος σχίζεται. Ο Stephen Hawking έλεγε ότι μετά το σχίσιμο ακολουθεί μια μεγάλη έκρηξη χάρη στην οποία ξαναγεννιέται ένα ολοκαίνουριο σύμπαν, αφού από τη «μοναδικότητα», το σημείο μηδέν, ξαναγίνονται όλα από την αρχή. Το σύμπαν δηλαδή είναι κυκλικό. Αναδημιουργείται από απανωτές μεγάλες εκρήξεις, αφού πρώτα μια τεράστια μαύρη τρύπα ρουφήξει αρκετά από τα συστατικά του (γαλαξίες, αστέρια και πλανήτες). Ένα μεγάλο κοσμικό φαγοπότι, που καταλήγει σε… βαρυστομαχιά και έκρηξη εμετού.
Κάτι παρόμοιο όμως, δε συμβαίνει και στον άνθρωπο ; Ο καθένας από εμάς συγκεντρώνει σε απίστευτη πυκνότητα και συσσωρεύει μέσα του εμπειρίες, ιδέες, συναισθήματα. Είναι οι ατομικές μαύρες τρύπες του. Ο εσωτερικός του χωροχρόνος βαθαίνει και καμπυλώνεται τόσο πολύ, που τελικά «σχίζεται». Από το «σχίσιμο» αυτό προκύπτει μια νέα έκρηξη δημιουργικότητας• ένα νέο «σύμπαν» καινούριων ενδιαφερόντων και πρωτόγνωρων εμπειριών. Και όπως το σύμπαν συνεχίζει τη ζωή του ρουφώντας σε μαύρες τρύπες τον εαυτό του, αναδημιουργώντας από την αρχή τα συστατικά του, έτσι και ο άνθρωπος διατηρεί το ενδιαφέρον του για τη ζωή, τη νοηματοδοτεί και επομένως την παρατείνει, όταν καταφέρνει να αναζωογονεί τον εαυτό του, δίνοντας με την παιδεία του την απαιτούμενη βαρύτητα σε ό,τι σκέφτεται, αισθάνεται και κυρίως σε ό,τι πράττει…[6/6/2018]
Η ταχύτητα της φωτός και της σκέψης
Στο σύμπαν τίποτα δεν κινείται ταχύτερα από το φως, ούτε καν η ανθρώπινη σκέψη. Η Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας του Albert Einstein, το απέδειξε μια και καλή και για πάντα.
Ο χρόνος επίσης, για ό,τι κινείται πλησιάζοντας την ταχύτητα του φωτός, κυλάει πολύ πιο αργά σε σχέση με οτιδήποτε παραμένει ακίνητο (φαινόμενο της Διαστολής του Χρόνου). Κι ενώ το σώμα μας παραμένει καθηλωμένο ή κινείται πολύ αργά, η σκέψη μας «ταξιδεύει» με ασύλληπτες ταχύτητες (ένα ακόμη παράδοξο της περίεργης φύσης μας).
Αν επομένως, εξακοντίζουμε συνεχώς τη σκέψη μας σε όμορφες αναμνήσεις στο παρελθόν ή- πολύ καλύτερα- κάνουμε συνεχώς όνειρα και όμορφα σχέδια για το μέλλον, αν βυθιζόμαστε συνεχώς σε απέραντες σκέψεις αισιοδοξίας, αν δηλαδή η σκέψη μας κινείται με ταχύτητες που πλησιάζουν αυτή του φωτός και «ταξιδεύει» ασταμάτητα, τότε ίσως παγιωθεί η εντύπωση ότι καθυστερούμε κάπως το τέλος αυτού του υπέροχου ταξιδιού.
Ίσως τότε επιβραδύνουμε την αναπόφευκτη φθορά που επιφέρει η «ακινησία»…
[4/6/2018]
Καθετί νοητικό είναι και υλικό
Ο φυσικός και φιλόσοφος David Bohm (1917-1992) έλεγε : «Καθετί υλικό είναι επίσης και νοητικό και καθετί νοητικό είναι επίσης και υλικό, αλλά υπάρχουν ακόμα λεπτότερα επίπεδα ύλης από όσα γνωρίζουμε». Αυτά τα επίπεδα ύλης εγγράφονται στη συνείδηση που εδρεύει στον ανθρώπινο νου και αποκτούν μόνιμη και σταθερή υλική υπόσταση. Δε διαγράφονται ποτέ. Χαράσσονται ανεξίτηλα στα κατάστιχα της ύπαρξής μας. Είτε βρίσκονται εν υπνώσει, είτε ανακαλούνται ως εικόνες, αναμνήσεις, συναισθήματα. Άλλες φορές ως κύματα και άλλες φορές ως «ζωντανά» υλικά ολογράμματα και είναι ανάλογα των αισθητικών ερεθισμάτων που τα ανακαλούν. Είμαστε οι μοναδικοί διαχειριστές τους και οι μόνοι που μπορούν να τα χρωματίσουν με μαύρα σκοτεινά χρώματα απαισιοδοξίας και αρνητικής ενέργειας ή με λαμπερά χρώματα αισιοδοξίας, θετικής στάσης και άμυνας απέναντι σε όλα εκείνα που μας τρώνε σαν σαρκοβόρα τέρατα…[31/5/2018]
Να γίνουμε φωτόνια
Μια λύση θα ήταν με κάποιο τρόπο να συρρικνωθούμε τόσο, ώστε να γίνουμε…φωτόνια. Θα μπορούσαμε να ταξιδεύουμε με την ταχύτητα του φωτός, να βρισκόμαστε σε οποιοδήποτε σημείο του σύμπαντος οποιαδήποτε στιγμή (αφού θα είμαστε πια μια κυματοσυνάρτηση), να επικοινωνούμε και να αλληλεπιδρούμε ανεξαρτήτως της απόστασης που θα μας χωρίζει (λόγω της «κβαντικής διεμπλοκής»), να διαπερνούμε την ύλη σαν κύματα (λόγω του «φαινομένου της σήραγγας») και να επιλέγουμε ποιες από όλες τις πιθανές μελλοντικές καταστάσεις θα ζήσουμε (σύμφωνα με την «αρχή της απροδιοριστίας»).
Ίσως πάλι αυτές τις ιδιότητες των μικροσωματιδίων τις βιώνουμε ήδη στην κλίμακα του σύμπαντος. Μήπως και τώρα δεν μπορούμε να ταξιδεύουμε με τη φαντασία μας παντού, να εισχωρούμε στα πιο σκοτεινά διαμερίσματα -ακόμη και στη σκέψη των άλλων- και να επιλέγουμε ως ένα βαθμό με ποιους, τί και πώς θα το ζήσουμε ;
Είμαστε η καλύτερη απόδειξη της ασυνάρτητης λογικής ενός τρελού, μαγικού κόσμου. Αν το καταλάβουμε, ίσως προλάβουμε να απολαύσουμε λίγη από τη μαγεία του.
Αρκεί να συνειδητοποιήσουμε εγκαίρως τη μηδαμινότητά μας…[9/6/2018]
Γαλαξίας
Ένας γαλαξίας η ζωή μας. Με πλανήτες που περιστρέφονται γύρω μας σε μιαν αέναη τροχιά, με διάττοντες αστέρες που αφήνουν πίσω τους το αμυδρό φως τους και χάνονται, με κομήτες που περνούν και συνεχίζουν την πορεία τους και σβήνουν στο σκοτάδι, με σκοτεινή ύλη που «καταπίνει» τα «σκουπίδια» του ασυνείδητου, με μαύρες τρύπες που μας μεταφέρουν σε ονειρικές διαστάσεις. Αλλά και με ήλιους που λάμπουν σθεναρά και ανανεώνουν αδιάκοπα τη ζεστή ακτινοβολία τους διαπερνώντας τα πιο απόκρυφα κύτταρά μας, κεντώντας με τις ακτίνες τους την αραχνοΰφαντη ύπαρξή μας…[22/11/2017]
Πίνακας : Wassily Kandinsky, «Composition»