Ήταν πολύ δύσκολο να εξηγήσω στους μαθητές μου ότι η μεατάφραση του σχολικού βιβλίου “Έχουμε πολίτευμα…” δεν αποδίδει σωστά τη φράση του Θουκυδίδη, που λέει δια στόματος Περικλή “Χρώμεθα γάρ πολιτεία” στον περίφημο Επιτάφιο λόγο του (Ιστορία, Β’, 37). Και αυτό, διότι “χρώμεθα πολιτεία” σημαίνει χρησιμοποιούμε πολίτευμα, δηλαδή τρόπο πολιτειακής οργάνωσης και όχι έχουμε απλώς πολίτευμα.
Η σημασιολογική διαφορά είναι τεράστια και προφανής : το ρήμα “έχω” σημαίνει ότι έχω αποκτήσει κάτι, το έχω στην κατοχή μου, είναι απλώς δικό μου. Το ρήμα “χρησιμοποιώ” σημαίνει ότι κάτι που είναι ή δεν είναι δικό μου (αδιάφορο στην προκειμένη περίπτωση) δεν το κατέχω απλώς, αλλά το χρησιμοποιώ ως εργαλείο για κάποιο σκοπό. Το “έχω” δηλώνει μια σταθερή κατάσταση, το “χρωμαι” δηλώνει μια δυναμική κατάσταση.
Ο Περικλής βροντοφωνάζει 2.500 χρόνια νωρίτερα ότι η Δημοκρατία, στην οποία αναφέρεται λέγοντας “χρώμεθα γάρ πολιτεία”, δεν είναι μια παγιωμένη πολιτειακή κατάσταση, ένα κεκτημένο περιουσιακό στοιχείο, αδρανές και σταθερό, ένα πολύτιμο έστω λάφυρο ανθρώπινου πνεύματος. Η Δημοκρατία είναι μια δυναμική πραγμάτωση της πολιτείας, μια συνεχής εκχύμωση των αγαθών που προσφέρει στους φορείς της, ένα διαρκές γίγνεσθαι. Είναι ένα ασταμάτητο όχημα για την ευημερία της κοινωνίας, για την εκπλήρωση της ανθρώπινης ευτυχίας στο πλαίσιο της κοινωνικής ζωής.
Η Δημοκρατία λοιπόν, δεν είναι ένας εκπληρωμένος στόχος, είναι μια ακατάπαυστη αναδημιουργία και αναπροσαρμογή, που προκύπτει από τη συμμετοχική διαδικασία των διαμορφωτών της, δηλαδή του λαού. Όταν η Δημοκρατία υπάρχει ως πολιτειακό σύστημα, αλλά δεν χρησιμοποιείται σε καθημερινή βάση για την εκπλήρωση της κοινωνικής ευημερίας και ευτυχίας, βαλτώνει, και τότε στους κόλπους της ενδημούν σκουλήκια που κατατρώνε τις σάρκες της…
Πίνακας : Aleksandra Ekster, “City”, 1927