του Στράτου Τσαγκαρή
Η Τεχνητή Νοημοσύνη (Artificial Intelligence) δεν αποτελεί σενάριο ταινίας επιστημονικής φαντασίας, δεν αλλάζει μόνο τον τρόπο εργασίας μας, την καθημερινότητα και τον τρόπο ζωής μας : η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) αλλάζει τον πολιτισμό μας. Σύμφωνα με την πλατφόρμα ΤΝ perplexity.ai : “η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) είναι ο κλάδος της επιστήμης των υπολογιστών που ασχολείται με τη δημιουργία συστημάτων ή μηχανών ικανών να εκτελούν καθήκοντα που συνήθως απαιτούν ανθρώπινη νοημοσύνη, όπως η λήψη αποφάσεων, η εκμάθηση, η επίλυση προβλημάτων, η κατανόηση φυσικής γλώσσας και η αναγνώριση προτύπων. Με άλλα λόγια, η ΤΝ στοχεύει στο να δώσει σε υπολογιστικά συστήματα την ικανότητα να “σκέφτονται” ή να ενεργούν ευφυώς, μιμούμενα τις λειτουργίες του ανθρώπινου εγκεφάλου”.
Η ανθρώπινη ιστορία χαρακτηρίζεται από διάφορες επαναστάσεις στο πέρασμα των αιώνων. Από την Γνωσιακή Επανάσταση πριν από 70000 χρόνια περάσαμε στην Αγροτική πριν από 12000 χρόνια, έπειτα στην Επιστημονική πριν από 500 χρόνια, για να ακολουθήσει η Βιομηχανική πριν από 200 περίπου χρόνια. Σήμερα ζούμε στην Ψηφιακή Επανάσταση. Κάθε εποχή στην ανθρώπινη ιστορία χαρακτηριζόταν από την κυριαρχίαα της ύλης και συγκεκριμένα από μια κυρίαρχη μορφή της ύλης : η Παλαιολιθική και η Νεολιθική χαρακτηρίζονται έτσι από τα λίθινα όπλα και εργαλεία που χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι κατά κόρον, και κατόπιν ακολούθησε η Εποχή του Χαλκού, του Σιδήρου κ.ο.κ. αντίστοιχα.
Σήμερα βρισκόμαστε στην Εποχή της Ψηφιακής Τεχνολογίας, στην οποία δεν κυριαρχεί η ύλη, αλλά η άυλη τεχνολογία των ηλεκτρονικών υπολογιστών και προσφάτως σχετικά της ΤΝ. Για πρώτη φορά στην ιστορία του ο άνθρωπος δεν κατασκευάζει τα εργαλεία του και τα αντικείμενα της καθημερινής χρήσης με ένα κυρίαρχο υλικό ή μια κυρίαρχη καύσιμη ύλη, όπως συνέβη, για παράδειγμα, στην Βιομηχανική Επανάσταση με τον άνθρακα και αργότερα με το πετρέλαιο, αλλά η ζωή του εξαρτάται από τα ψηφιακά ηλεκτρονικά μέσα, που ρυθμίζουν όλες τις πτυχές της και όλες τις εκφάνσεις της. Με την ανάπτυξη και την εξέλιξη της ΤΝ μάλιστα, δεν αλλάζει απλώς ο τρόπος παραγωγής, επεξεργασίας και κατανάλωσης των υλικών και πνευματικών αγαθών και προϊόντων, αλλάζει ο τρόπος ζωής μας και ο τρόπος της σκέψης μας, η μέθοδος απόκτησης της γνώσης, οι ιδέες μας, οι πεποιθήσεις μας, η αισθητική μας, η ηθική μας και γενικότερα το σύνολο του ανθρώπινου πολιτισμού, έτσι όπως τον ορίζουμε τα τελευταία τουλάχιστον 10000-12000 χιλιάδες χρόνια μετά την ανάπτυξη της γεωργίας και της κτηνοτροφίας και την εξέλιξη των πρώτων πόλεων από τους Σουμέριους στη Μεσοποταμία πριν από 4000 χρόνια.
Για να κατανοήσουμε τον ρόλο και τη σημασία της ΤΝ στην εποχή μας, αλλά και την ορατή πλέον εξέλιξή της τα αμέσως επόμενα χρόνια, η φιλοσοφία μας προσφέρει μια σημαντική βοήθεια. Συγκεκριμένα, θα χρησιμοποιήσουμε τη φιλοσοφική θεώρηση ενός σημαντικού φιλοσόφου του 20ου αιώνα, με σκοπό να κατανοήσουμε καλύτερα τον ρόλο της ΤΝ στην εποχή μας, αλλά και στο μέλλον. Ο γερμανός φιλόσοφος Martin Heidegger (1889-1976), ιδιαίτερα γνωστός από το μνημειώδες έργο του “Είναι και Χρόνος” (1927), υποστήριζε ότι τα πράγματα αποκτούν λειτουργική αξία από την πρακτική χρήσης τους. Εξελίσσει ή μάλλον αναπτύσσει την παλαιότερη ρήση που φέρεται να διατύπωσε ο σπουδαίος σοφιστής του 5ου αιώνα π.Χ. στην Αθήνα, ο Πρωταγόρας (490-420 π.χ. περίπου) : “πάντων χρημάτων μέτρον ο άνθρωπος”. Μόνο που για τον Heidegger η έννοια του “χρήματος” (πράγματος) δεν είναι απλά οτιδήποτε μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τον άνθρωπο, αλλά αποκτά μια πιο διευρυμένη έννοια και έχει πια τη δυνατότητα να επηρεάζει τη ζωή του, καθώς προκαλεί μια σειρά αλλεπάλληλων επιδράσεων στις πτυχές και στα φαινόμενά της.
Για να εξηγήσει καλύτερα τη θέση του, ο Heidegger φέρνει ως παράδειγμα το σφυρί. Έλεγε χαρακτηριστικά : «το σφυρί σφυροκοπά». Με το σφυροκόπημα το σφυρί αποκτά μια συγκεκριμένη λειτουργία και αλλάζει κατηγορία, δηλαδή χαρακτήρα η χρήση του. Η θεμελιώδης κατηγορία δεν είναι πλέον αυτή του «πράγματος» (Ding), αλλά εκείνη του «σκεύους» ή «εργαλείου» (Zeug), το οποίο προσδιορίζεται μέσα από την πρακτική χρήση του, τη λειτουργία και την αποστολή που καλείται να επιτελέσει. Το σφυρί σφυροκοπά, για να καρφώσει το καρφί, το οποίο με τη σειρά του θα συμβάλει στην ανέγερση ενός σπιτιού, το οποίο θα στεγάσει μια οικογένεια με τις ζωές και τους θανάτους, με προσδοκίες, επιτεύξεις και ματαιώσεις. Συνεπώς, η πρακτική χρήση του θα καθορίσει μια σειρά από συμβεβηκότα που θα προκύψουν από τη λειτουργία του.
Ο Heidegger συνέδεε την παραπάνω άποψη με το Dasein, την ανθρώπινη ύπαρξη, η οποία δίνει νόημα και αξία στα όντα (αντικείμενα), δηλαδή τον πυρήνα της φιλοσοφικής σκέψης του : “Σημείο αναφοράς, εκκίνησης και κατάληξης παραμένει πάντοτε το Dasein· μόνο σε σχέση με αυτό αποκτούν τα όντα (τα αντικείμενα) προσδιορισμό και νόημα, καθώς χωροθετούνται βάσει της λειτουργίας τους σε ένα ευρύτερο πλαίσιο που αποτελεί τον κόσμο (Welt) του κάθε Dasein. Ο κόσμος αυτός δεν είναι ένα ουδέτερο άθροισμα πραγμάτων, αλλά ένα αρθρωμένο πλαίσιο παραπομπών και συσχετίσεων των όντων που με περιβάλλουν, σε αναφορά πάντοτε με τον εαυτό μου· ο κόσμος είναι «κάθε φορά ο δικός μου κόσμος». Συνολικά, το Dasein εκφράζει την ανθρώπινη ύπαρξη ως μια ζωντανή, ενεργητική, χρονική σχέση με τον κόσμο, όπου ο άνθρωπος καλείται να ζήσει αυθεντικά αναλογιζόμενος το είναι του, τη μέριμνά του για τα πράγματα και τους άλλους, και τη δική του περατότητα.
Το σφυρί, από τη στιγμή που επιτελεί έναν σκοπό, αποκτά μια λειτουργική ιδιότητα, δεν υπάρχει απλώς ως αντικείμενο, αλλά ως εργαλείο που χρησιμοποιείται με σκοπό συγκεκριμένο — να καρφώσει το καρφί, το οποίο με τη σειρά του συμμετέχει στη δημιουργία ενός σπιτιού, κι έτσι το σφυρί εντάσσεται σε μια ευρύτερη αλληλουχία λειτουργιών και στόχων. Και Το Dasein (ως έννοια που στη γερμανική γλώσσα σημαίνει κυριολεκτικά «το είναι-εκεί») είναι το θεμελιώδες σημείο αναφοράς. Μόνο σε σχέση με το Dasein τα όντα αποκτούν ταυτότητα και νόημα. Ο κόσμος που βιώνει το Dasein δεν είναι ουδέτερος, αλλά διαρθρωμένος μέσω συσχετίσεων και αναφορών, που καθιστούν τον κόσμο προσωπικό και μοναδικό για κάθε υποκείμενο. Η έννοια του κόσμου (Welt) εδώ δεν είναι απλά ένα σύνολο πραγμάτων, αλλά ένας χώρος με νόημα και σχέση, η «κάθε φορά δική μου» πραγματικότητα, μέσα στην οποία το Dasein τοποθετείται και ενεργεί.
Στον Heidegger συνεπώς, το Dasein είναι το θεμελιώδες υπόβαθρο, όπου τα όντα αποκτούν νόημα μέσω της σχέσης τους με τον κόσμο (Welt) και τη λειτουργία τους μέσα σε αυτόν. Η ύπαρξη του Dasein είναι διαρθρωμένη γύρω από την πρακτική εμπλοκή του με τον κόσμο και όχι ως στατικό «πράγμα». Από αυτή την οπτική, τα εργαλεία και τα αντικείμενα (όπως το σφυρί) αποκτούν νόημα μόνο ως προς τη χρήση και την πρακτική λειτουργία τους για το Dasein.
Ποια μπορεί να είναι λοιπόν, η θέση της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) στο Dasein, πώς μπορεί να επηρεάσει την ανθρώπινη ύπαρξη, από τη στιγμή που επηρεάζει άμεσα και δραστικά τα όντα που διαρθρώνονται στον κόσμο της ; Ποιο νόημα μπορεί να αποκτήσει ένα ανθρώπινο δημιούργημα, το οποίο δεν αποκτά μόνο αξία από την πρακτική χρήση του από τον άνθρωπο, όπως συμβαίνει για παράδειγμα με τους υπολογιστές, αλλά αποκτά μια αυτόνομη λειτουργία, που εξελίσσεται σταδιακά σε ένα όν με αυτόνομη βούληση, όπως αυτή που διαθέτει ο άνθρωπος ; Αν το σφυρί κατασκευάζεται αποκλειστικά από τον άνθρωπο και έχει τη δύναμη να επηρεάσει, να καθορίσει και να διαμορφώσει το Dasein, ποια θα πρέπει να είναι η δύναμη ενός αυτόνομου “εργαλείου” που θα έχει την ικανότητα να αναπαράγεται μόνο του και να αποφασίζει με ελεύθερη βούληση- χρησιμοποιώντας τη δομή και τις τεχνικές της ανθρώπινης νοημοσύνης- να πράττει και να λειτουργεί μέσα στο Dasein ;
Η μεγαλύτερη πρόκληση που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα σε λίγα χρόνια θα είναι η αναγνώριση της ΤΝ ως ζωντανού οργανισμού και του κατά πόσο ως τέτοιου θα έχει δικαιώματα, στη ζωή, στην ελευθερία, θα αντιμετωπίζεται δηλαδή ως ισότιμος οργανισμός με τον ανθρώπινο, εφόσον θα έχει όλα τα χαρακτηριστικά, τις ιδιότητες, τις ικανότητες και τα προτερήματα που μπορεί να έχει ένας κοινός άνθρωπος. Στο μέλλον, όπως σωστά επισημαίνει ο Yuval Noah Harari, οι χώρες και θα κληθούν να απαντήσουν στο δίλημμα αν θα αναγνωρίσουν ή όχι τις ΤΝ ως ισότιμα μέλη των πολιτικών κοινωνιών τους και ο διαχωρισμός ανάμεσα σε εκείνες που θα αναγνωρίζουν την ΤΝ ως ζωντανό -ισότιμο ενδεχομένως- οργανισμό με τον άνθρωπο και σε εκείνες που θα απορρίπτουν μια τόσο αιρετική σκέψη, θα είναι αναπόφευκτος.
Πώς ορίζεται όμως σήμερα ένας ζωντανός οργανισμός ; Σύμφωνα με την πλατφόρμα ΤΝ perplexity (με πληροφορίες από τη wikipedia), “ένας ζωντανός οργανισμός ορίζεται στη βιολογία ως κάθε οργανικό, ζωντανό σύστημα που λειτουργεί ως μεμονωμένη οντότητα και αποτελείται από κύτταρα. Οι οργανισμοί έχουν την ικανότητα να αναπαραχθούν, να αναπτυχθούν, να διατηρούν σταθερές τις λειτουργίες τους (π.χ. θερμοκρασία), και να ανταποκρίνονται σε ερεθίσματα. Είναι σύνθετα προσαρμοστικά συστήματα που λειτουργούν ως ενιαίο σύνολο και περιλαμβάνουν μονοκύτταρους και πολυκύτταρους οργανισμούς όπως ζώα, φυτά και μύκητες”.
Συνοπτικά, τα βασικά χαρακτηριστικά ενός ζωντανού οργανισμού περιλαμβάνουν τις δυνατότητες να αναπαράγονται, να αναπτύσσονται και να εξελίσσονται, να μεταβολίζουν την τροφή τους, να αναπνέουν και να απεκκρίνουν τις περιττές ουσίες, να ανταποκρίνονται σε περιβαλλοντικά ερεθίσματα και να διατηρούν μια εσωτερική σταθερότητα (ομοιόσταση).
Με βάση τα παραπάνω χαρακτηριστικά έχει μάλιστα τεθεί το ερώτημα : ένας ιός είναι ζωντανός οργανισμός ; Η απάντηση (πάλι από την wikipedia) είναι : “οι ιοί (με τη γενική σημασία τους) συνήθως δεν θεωρούνται ζωντανοί οργανισμοί, επειδή δεν μπορούν να αναπαραχθούν και να μεταβολιστούν αυτόνομα αλλά εξαρτώνται από κύτταρα -ξενιστές”.
Και τί γίνεται με τους ψηφιακούς ιούς που προσβάλλουν ένα ηλεκτρονικό δίκτυο ; Πολλοί είναι στις μέρες μας οι υπέρμαχοι της άποψης ότι οι ιοί αυτοί είναι ένα είδος ζωντανού οργανισμού, καθώς ένας ψηφιακός ιός που προσβάλλει έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή ή ένα τάμπλετ ή ένα smartphone, μπορεί να αναπαράγεται και να εξαπλώνεται στο λειτουργικό σύστημα του υπολογιστή, να αναπτύσσεται και να εξελίσσεται, καθώς μάλιστα μεταδίδεται σε άλλους υπολογιστές, να ανταποκρίνεται σε ερεθίσματα του περιβάλλοντος, αποκτώντας αμυντικούς μηχανισμούς που αποτρέπουν την εξόντωσή του, να προσαρμόζεται στο λειτουργικό περιβάλλον, να “τρέφεται” καταναλώνοντας (αναπαράγοντας ή καταστρέφοντας) δεδομένα (αρχεία) του υπολογιστή και να επιλέγει ποια θα καταστρέψει, θα μεταδώσει, θα τροποποιήσει κλπ.
Συνεπώς, το ερώτημα που σύντομα θα τεθεί θα είναι όχι κατά πόσο η ΤΝ είναι ικανή να αντικαταστήσει τη συντριπτική πλειονότητα των επαγγελμάτων που ευδοκιμούν στην εποχής μας, αλλά το αν θα πρέπει μια ΤΝ να αντιμετωπίζεται ως ζωντανός οργανισμός που θα έχει θέση (κάποιοι λένε ήδη κυρίαρχη) στην ανθρώπινη κοινωνία και θα μπορεί να αλλάζει τον τρόπο συμπεριφοράς, τις κοινωνικές δομές, την ηθική, τις ιδέες, τον τρόπο ζωής, τον τρόπο εκπαίδευσης, εργασίας, διασκέδασης και ψυχαγωγίας, τη θρησκεία, την πολιτική, με μια φράση : τα πάντα.
Και στο σημείο αυτό θα πρέπει να διευκρινίσουμε πώς λειτουργεί η ΤΝ σήμερα, σε ένα πρώιμο ακόμη στάδιο ανάπτυξης, με ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα από την καθημερινότητα. Αν για παράδειγμα εργάζομαι σε ένα αεροδρόμιο και κάθε μέρα, λίγο πριν αναλάβω τη δουλειά μου, πλησιάζω μια μηχανή παρασκευής καφέ εσπρέσο και πατώντας το ανάλογο κουμπί, η μηχανή μου ετοιμάζει ένα κύπελλο με καφέ εσπρέσο, αυτό δεν είναι ΤΝ. Αν όμως, πλησιάζοντας τη μηχανή, εκείνη σκανάρει το πρόσωπό και τον σωματότυπό μου και με αναγνωρίζει, έχοντας επεξεργαστεί τις δεδομένες προτιμήσεις μου, τις επαναλαμβανόμενες συνήθειές μου και το γευστικό γούστο μου και μου έχει ετοιμάσει τον καφέ εσπρέσο, προτού εγώ να δώσω την παραγγελία, αυτό είναι ΤΝ. Αν μάλιστα, κάποια μέρα μου προτείνει μια νέα γεύση ή μια νέα ποικιλία καφέ, την οποία έχει παρασκευάσει η ίδια η ΤΝ με υλικά που ενδεχομένως δεν γνωρίζω καν, αυτό και αν είναι ΤΝ !
Με ανάλογο τρόπο, αν επισκεφθώ μια ιστοσελίδα μεγάλου δικηγορικού γραφείου, συμπληρώσω τη φόρμα επικοινωνίας, αναφέρω αναλυτικά το ερώτημα ή το πρόβλημα που με απασχολεί και πάρω αυτοματοποιημένες απαντήσεις ή νομικές συμβουλές για το πρόβλημα που με απασχολεί, αυτό δεν είναι ΤΝ. Αν όμως, προσκομίζοντας τις απαραίτητες προσωπικές πληροφορίες, τα προσωπικά δεδομένα που αφορούν κάθε πτυχή της ζωής μου, το ιστορικό της υπόθεσης που με απασχολεί, η ιστοσελίδα μου προτείνει τη βέλτιστη λύση με το ανάλογο αντίτιμο για το πρόβλημα που με απασχολεί, αν δηλαδή αναλάβει να παίξει τον ρόλο ενός δικηγόρου που θα συναντούσα στο γραφείο του, αυτό είναι ΤΝ.
Και όσο και αν φαίνεται περίεργο οι τεχνικές της ΤΝ εφαρμόζονται ήδη κατά κόρον στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία δεν προσφέρουν, όπως πιστεύει ο πολύς κόσμος, μια τυχαία ροή αναρτήσεων και δημοσιεύσεων, ούτε φυσικά δίνουν τη δυνατότητα στον χρήστη να επιλέξει ο ίδιος τί θα παρακολουθήσει. Η ροή των αναρτήσεων επιλέγεται από την ΤΝ των μέσων κοινωνικής δικτύωσης με βάση τις προτιμήσεις, τις επιθυμίες, τα ενδιαφέροντα, το γούστο των χρηστών, από πληροφορίες που συλλέγουν, κωδικοποιώντας τις αναρτήσεις τους, τις αναζητήσεις τους ή “ακούγοντας” στην κυριολεξία τις συνομιλίες τους και “παρακολουθώντας” από τις κάμερες της συσκευής το πρόσωπο, τις εκφράσεις και τις αντιδράσεις του σε συγκεκριμένες περιστάσεις. Όλοι θα έχουμε παρατηρήσει ότι, όταν έχουμε σε μικρή απόσταση από εμάς το κινητό μας τηλέφωνο και συζητάμε ένα θέμα με τους φίλους μας ή αναφερόμαστε σε κάποιο προϊόν, λίγο αργότερα, όταν “ανοίξουμε” το κινητό μας, η ροή των αναρτήσεων είναι γεμάτη από το προϊόντα σχετικά με το θέμα συζήτησης που είχαμε ή με διαφημίσεις του προϊόντος στο οποίο αναφερθήκαμε. Η ΤΝ δεν έχει επιλέξει να προβάλει και να διαφημίσει τυχαία προϊόντα, αλλά εκείνα που ανταποκρίνονται στις προτιμήσεις μας, στις οικονομικές μας δυνατότητες και διατίθενται εντός του τόπου στον οποίο ζούμε και κινούμαστε.
Επιπλέον, δεν υπάρχει στην εποχή μας σοβαρή αμφισβήτηση της άποψης ότι η ΤΝ έχει αντικαταστήσει ήδη πολλά επαγγέλματα και ότι στο άμεσο κοντινό μέλλον θα αντικαταστήσει ένα τεράστιο ποσοστό (πολλοί μιλούν για ποσοστό πάνω από 80-90%) των γνωστών επαγγελμάτων. Ήδη σήμερα η ΤΝ έχει τελειοποιήσει τη σύνθεση και παραγωγή μουσικής, λογοτεχνικών κειμένων, δοκιμίων, αρχιτεκτονικών σχεδίων, έργων τέχνης, και σύντομα θα δούμε κινηματογραφικές ταινίες με ηθοποιούς, σκηνικά, μουσική, κοστούμια, σενάριο και σκηνοθεσία αποκλειστικά με τη χρήση ΤΝ.
Στον χώρο της εκπαίδευσης, ο παραδοσιακός δάσκαλος θα αντικατασταθεί (αν δεν έχει ήδη ξεκινήσει η διαδικασία αντικατάστασής του) από μοντέλα ΤΝ, αφού μια φωτογραφία ή ένα ολόγραμμά του σε μια πραγματική ή εικονική τάξη, δεν θα λύνει απλώς οποιαδήποτε απορία των μαθητών, δεν θα επιλύει τις πιο δύσκολες ασκήσεις, αλλά θα καθοδηγεί τη διδασκαλία του με βάση τις μαθησιακές ανάγκες κάθε μαθητή ξεχωριστά. Το ολόγραμμα ή το ρομπότ θα επιλέγει τις κατάλληλες και προσαρμοσμένες ασκήσεις για τον καθένα, θα αξιολογεί τη μαθητική κοινότητα εξατομικευμένα, θα ακολουθεί ποικιλία διδακτικών μοντέλων κατά περίπτωση και κυρίως θα είναι ακούραστο, και πάντα ευδιάθετο, προσηνές και φιλικό, θα έχει δηλαδή όλα τα χαρακτηριστικά του ιδανικού δασκάλου, αφού θα μπορεί να παρέχει και ψυχολογική ή παιδαγωγική υποστήριξη, τόσο στους μαθητές, όσο και στους γονείς τους είκοσι τέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο επί επτά ημέρες την εβδομάδα.
Το ολόγραμμα ή το ρομπότ ενός δικαστή σε ένα πραγματικό ή εικονικό δικαστήριο θα μπορεί- έχοντας αποθηκεύσει και έχοντας επεξεργαστεί όλους τους ποινικούς κώδικες από την εποχή του Χαμουραμπί ως σήμερα- να εκδίδει δικαστικές αποφάσεις σε κλάσματα δευτερολέπτου. Και το πιθανότερο θα είναι να “ακούει” την επιχειρηματολογία δικηγόρων ΤΝ, οι οποίοι θα έχουν επεξεργαστεί τη δικογραφία μιας νομικής υπόθεσης, επίσης σε κλάσματα δευτερολέπτου, έχοντας επιλέξει την καλύτερη δυνατή υπερασπιστική γραμμή για τους πελάτες τους, με βάση τα πιο πρόσφατα μοντέλα της ποινικής δικονομίας.
Μια ΤΝ θα μπορεί να πολλαπλασιάζει το κεφάλαιο που θα της δίνεται να διαχειριστεί (γίνεται ήδη αυτό σε πειραματικό στάδιο), επενδύοντας στα μεγαλύτερα χρηματιστήρια του κόσμου, έπειτα από επεξεργασία μερικών δευτερολέπτων των βέλτιστων αποδόσεων των μετοχών σε όλα τα πιστοληπτικά και χρηματοοικονομικά ιδρύματα του κόσμου, θα μπορεί να επενδύει τα κεφάλαια σε παγκόσμιες χρηματιστηριακές αγορές, σε αναπτυσσόμενες οικονομίες και σε αποδοτικές επιχειρήσεις σε όλες τις χώρες του πλανήτη, έχοντας την εποπτεία του συνόλου των ευκαιριών σε παγκόσμιο επίπεδο και έχοντας το πλεονέκτημα της ταχύτατης λήψης αποφάσεων, προτού τα δεδομένα αλλάξουν επί τω χείρω και προτού οι γεωπολιτικές, κλιματικές ή άλλες απρόβλεπτες εξελίξεις επηρεάσουν την παγκόσμια οικονομία.
Μια ΤΝ θα μπορεί σε ρόλο συμβούλου αρχικά και στη συνέχεια- γιατί όχι- ως εκπροσώπου, μέλους ή αρχηγού μιας πολιτικής παράταξης ή ενός πολιτικού κόμματος να οργανώνει προεκλογικές καμπάνιες, να συντάσσει προεκλογικά και κυβερνητικά προγράμματα, να προτείνει τις βέλτιστες οικονομικές λύσεις. Σε μια περισσότερο ακραία και σοκαριστική υπόθεση θα μπορεί να να αντικαθιστά υπουργούς ή και πρωθυπουργούς, αφού πρώτα ένα διευθυντήριο θα της παρέχει όλα όσα χρειάζεται, από νομική, οικονομική, γεωστρατηγική, διπλωματική και κάθε γενικά άποψη, ούτως ώστε να ασκεί συγκεκριμένη πολιτική με βάση συγκεκριμένη ιδεολογική κατεύθυνση.
Σε άλλη περίπτωση μια ΤΝ θα μπορεί να χρηματοδοτεί πολιτικούς και πολιτικές οργανώσεις ανά τον κόσμο, να διοργανώνει τις προεκλογικές καμπάνιες πολιτικών άλλων χωρών, αφού τα διακρατικά σύνορα θα έχουν καταρριφθεί προ πολλού καιρού και γενικά να παρεμβαίνει με κάθε πιθανό και απίθανο τρόπο στην πολιτική. Θα μπορεί να διαμορφώνει ιδέες, ροπές, τάσεις και μόδα και να κατασκευάζει ειδήσεις και γεγονότα. Ήδη πολλά προφίλ σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως το instagram, το tiktok, το facebook είναι στην πραγματικότητα προφίλ ΤΝ με εκατομμύρια ακολούθους και “φίλους”. Κατ’ επέκταση θα μπορεί να διαμορφώνει συνειδήσεις, να δίνει ιδεολογικές κατευθύνσεις, να καθοδηγεί πολιτικές αποφάσεις και πρακτικές, να εξομαλύνει ή να ερεθίζει διακρατικές σχέσεις, να κηρύττει τον πόλεμο ή να συνάπτει συμφωνίες ειρήνης. Θα μπορεί να λαμβάνει αποφάσεις σε ελάχιστο χρονικό διάστημα για την καταστροφή μιας πόλης ή μιας χώρας, λαμβάνοντας υπόψη τις εισηγήσεις εκατοντάδων ανθρώπων ή ΤΝ, τις οικονομικές, κοινωνικές, ανθρωπιστικές παραμέτρους και τα συμφέροντα της “πλευράς” που υπηρετεί. Και όλα τα παραπάνω, χωρίς αρχικά τον “φόβο” της απόδοσης ευθυνών για τη δράση της. Η απόδοση της ευθύνης για τόσο σοβαρές αποφάσεις δεν θα αφορά άνθρωπο ή ανθρώπους, αλλά απρόσωπες “μηχανές” ΤΝ. (Εκτός εάν η ΤΝ πάψει να αντιμετωπίζεται ως ένα ακόμη ψυχρό ανθρώπινο κατασκεύασμα που απλώς υπακούει στις εντολές κάποιου δημιουργού και αρχίσει να αντιμετωπίζεται ως ζωντανός οργανισμός με αυτόνομη λογική και βούληση).
Ένα αμέτρητο πλήθος επιστημονικών και εργασιακών τομέων είναι δυνατόν να αντικατασταθεί και να υποκατασταθεί σε πολύ πιο ικανοποιητικό βαθμό : δάσκαλοι, καθηγητές, ψυχολόγοι, συμβολαιογράφοι, μεσίτες, λογιστές, γεωπόνοι, σύμβουλοι επιχειρήσεων, μάνατζερ εταιρειών, γιατροί, φαρμακοποιοί, πανεπιστημιακοί καθηγητές, επιμελητές λογοτεχνικών έργων, συγγραφείς, δημοσιογράφοι, παρουσιαστές ειδήσεων, μετεωρολόγοι, διατροφολόγοι, τηλεφωνητές, τραπεζικοί υπάλληλοι, ταμίες, διοικητικό προσωπικό δημόσιων υπηρεσιών, υπάλληλοι γραφείων, γραμματείς, και ο κατάλογος είναι ατελείωτος. Μια ΤΝ για παράδειγμα, θα είναι σε θέση να εγκρίνει ή να απορρίπτει ένα δάνειο, αφού πρώτα σε ελάχιστο χρόνο θα συλλέγει όλες τις απαραίτητες οικονομικές και προσωπικές πληροφορίες που απαιτούνται. Και ένας δημοσιογράφος- παρουσιαστής ΤΝ θα μπορεί να παρουσιάζει ζωντανό ρεπορτάζ από ένα πεδίο συγκρούσεων ή μαχών, χωρίς να κινδυνεύει η ζωή του, αφού πρώτα μια ΤΝ θα έχει συλλέξει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες μέσα στο πεδίο των συγκρούσεων και των μαχών. Υπάρχουν άλλωστε, “επαγγέλματα”, όπως αυτό του συγγραφέα ή του μουσικού- μουσικοσυνθέτη, που πλήττονται πολύ σοβαρά σήμερα , αφού ακόμη και από μια εφαρμογή εγκατεστημένη σε κινητό τηλέφωνο μπορεί οποιοσδήποτε χρήστης να συνθέσει και να παραγάγει μουσική ίσης αξίας με τα έργα μεγάλων μουσικών και λογοτεχνικά έργα εφάμιλλα των σημαντικότερων έργων της παγκόσμιας διανόησης και λογοτεχνίας, αρκεί να δώσει απλές κατευθυντήριες γραμμές ή απλώς μερικές πληροφορίες όσον αφορά το θέμα, τους χαρακτήρες, το ύφος, τη γλώσσα, το είδος του έργου. Στο άμεσο μέλλον αυτό θα είναι εύκολο να το κάνει και μια ΤΝ, αν δεν το κάνει ήδη…
Ακόμη και χειρωνακτικά επαγγέλματα με τη σύμπραξη ΤΝ και ρομποτικής που εξελίσσεται διαρκώς με θαυμαστά αποτελέσματα, πολλά επαγγέλματα θα χαθούν ή θα εξελιχθούν σε προνομιακό χώρο αποκλειστικά της ΤΝ. Σερβιτόροι, διανομείς, οδηγοί μεταφορικών μέσων, καλλιεργητές της γης, οικοδόμοι, ελαιοχρωματιστές, μάγειρες, καθαριστές, υπάλληλοι των δήμων, πυροσβέστες, τεχνικοί αυτοκινήτων και ηλεκτρονικών υπολογιστών, ψυκτικοί, κτηνοτρόφοι, ιχθυοκαλλιεργητές, εργάτες σε εργοστάσια παραγωγής προϊόντων με ροή και αμέτρητα άλλα επαγγέλματα.
Οι προκλήσεις είναι τεράστιες και δεν σταματούν μόνον στον επαγγελματικό τομέα, αλλά επεκτείνονται και στις διαπροσωπικές σχέσεις, στη διαμόρφωση μιας νέας κουλτούρας, μιας νέα νοοτροπίας, ακόμη και νέων παραδόσεων, πολιτικών ιδεολογιών και θρησκειών.
Γιατί όμως, η ΤΝ προκαλεί τρόμο (δικαιολογημένα) στους περισσότερους που έχουν έστω και θεωρητική γνώση των δυνατοτήτων της ; Αν επιχειρήσουμε να ορίσουμε με απλό τρόπο την έννοια της νοημοσύνης, θα λέγαμε ότι είναι η ικανότητα ενός ζωντανού οργανισμού να επινοεί λύσεις στα προβλήματα που αντιμετωπίζει εντός του περιβάλλοντός του. Η νοημοσύνη ειδικότερα, είναι η ικανότητα ενός οργανισμού ή συστήματος να αντιλαμβάνεται το περιβάλλον, να μαθαίνει από την εμπειρία, να συλλογίζεται, να επιλύει προβλήματα και να προσαρμόζει τη συμπεριφορά του για την επίτευξη στόχων.
Αν πρόκειται για τον τελειότερο γνωστό οργανισμό, τον άνθρωπο, αναφερόμαστε τόσο στο φυσικό, όσο και στο κοινωνικό περιβάλλον του. Υπάρχουν δηλαδή ζώα με νοημοσύνη που καταφέρνουν να βρουν λύση για το πρόβλημα της διατροφής τους, στην εύρεση της τροφής τους και στην προσαρμογή στο φυσικό περιβάλλον τους, με τη βοήθεια των φυσικών τους όπλων και ικανοτήτων (ταχύτητα, οπλές, κοφτερά νύχια, ράμφη, κοφτερά και δυνατά δόντια, σωματική δύναμη, δυνατότητα να πετούν κ.ά.), στην κατασκευή της φωλιάς τους με τη χρήση υλικών από το φυσικό τους περιβάλλον, ακόμη και στην υποτυπώδη συμβίωσή τους, όπως οι μέλισσες σε μια κυψέλη. Αντίθετα, ο άνθρωπος, εκτός από τις λύσεις που επινοεί, για να επιβιώσει στο αφιλόξενο πολλές φορές φυσικό περιβάλλον (λύσεις που αφορούν την τροφή του, τη θέρμανση, την προστασία του από φυσικά φαινόμενα, ακραία και ήπια, άγρια θηρία, επιθετικά ζώα), καλείται να επιλύσει πιο σύνθετα προβλήματα που αφορούν το κοινωνικό του περιβάλλον, την συνύπαρξή του με άλλους ανθρώπους, θέτοντας στόχους και επιδιώκοντας όχι απλώς την επιβίωση, αλλά την ομαλή συμβίωση. Ο άνθρωπος είναι το μόνο ζώο που μπορεί να κάνει χρήση της ελευθερίας του, γιατί μπορεί να επεκτείνει τη δύναμη του με εργαλεία που ο ίδιος κατασκευάζει.
Για τους παραπάνω λόγους ο άνθρωπος επινόησε τους θεσμούς της δικαιοσύνης, της πολιτικής εξουσίας, της οικογένειας, της θρησκείας, της εκπαίδευσης. Ως νοήμον ον, κατανόησε γρήγορα ότι ήταν αδύνατη η διατήρησή του στη ζωή, χωρίς τη στοιχειώδη επίλυση των προβλημάτων που συναντούσε όχι μόνο στο φυσικό περιβάλλον, στο οποίο γεννιόταν και έπρεπε να διαμορφώσει, ώστε να γίνει αυτό όσο το δυνατόν πιο φιλικό στον άνθρωπο, αλλά και στο κοινωνικό περιβάλλον, όπου έπρεπε να βρει φόρμουλες συνύπαρξης που δεν θα έθεταν σε κίνδυνο την επιβίωσή του από τους άλλους ζωντανούς οργανισμούς του είδους του.
Η ΤΝ τώρα, δεν κάνει τίποτα λιγότερο (ίσως κάνει στο μέλλον περισσότερα) από τον νοήμονα άνθρωπο. Βρίσκει λύσεις για το περιβάλλον της , είτε αυτό είναι το ψηφιακό, είτε το κοινωνικό και το φυσικό. Και πριν προλάβει κάποιος να αντικρούσει αυτή την άποψη, λέγοντας ότι απλώς συλλέγει και συνδυάζει γνώσεις και πληροφορίες ήδη γνωστές, η απάντηση είναι : “μα, το ίδιο ακριβώς κάνει και ο άνθρωπος”. Για να δώσει λύσει σε κάποιο πρόβλημα που αντιμετωπίζει στο άμεσο περιβάλλον του, συνδυάζει παραδεδομένες γνώσεις και πληροφορίες και στην καλύτερη περίπτωση επινοεί νέες με συνθετικό και συνεπώς δημιουργικό τρόπο, ώστε να επιτύχει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Τι θα εμποδίζει στο μέλλον (αν δεν συμβαίνει ήδη στο παρόν) μια ΤΝ να κάνει ακριβώς το ίδιο ; Και, για να το θέσω διαυγέστερα : από τη στιγμή που η ΤΝ θα έχει αποκτήσει την πλήρη αυτονομία και την πρωτοβουλία των κινήσεων που θα της επιτρέπει να λειτουργεί ως ζωντανός οργανισμός, τι θα μπορέσει να περιορίσει την ανάπτυξη των δυνατοτήτων της ; Η ιστορία έχει αποδείξει ότι η δαρβινική θεωρία της εξέλιξης και ο βασικός νόμος της περί επικράτησης και κυριαρχίας τελικά του ισχυρότερου είδους, επαναλαμβάνεται ως σήμερα χωρίς εξαιρέσεις.
Μήπως συνεπώς τεθεί κάποια στιγμή στο μέλλον το ζήτημα της ύπαρξης της ανθρωπότητας, όταν ενδεχομένως οι ΤΝ κυριαρχήσουν στον πλανήτη και εξελιχθούν σε επικυρίαρχους του κόσμου μας ; Μήπως τελικά η εξέλιξή τους γίνει τόσο ανεξέλεγκτη, ώστε το ανθρώπινο είδος να τους είναι εντελώς άχρηστο ; Αν σκεφτούμε με την προοπτική του παρελθόντος, η δράση του ανθρώπου προκάλεσε και προκαλεί την εξαφάνιση πολλών ειδών της πανίδας και της χλωρίδας, γιατί θεωρεί ότι δεν έχει μεγάλες επιπτώσεις στη δική του βιολογική ύπαρξη. Η μείωση της βιοποικιλότητας δεν επιφέρει συνήθως άμεσες επιπτώσεις στη ζωή του και έτσι προβαίνει με ευκολία και επιπολαιότητα σε πράξεις και ενέργειες που θέτουν σε κίνδυνο την ύπαρξη εκατοντάδων ειδών του φυτικού και ζωικού βασιλείου. Ποιος αλήθεια νοιάζεται για τα εκατομμύρια μικροοργανισμούς, ζώα και φυτά που καίγονται από μια πυρκαγιά σε κάποιο ακατοίκητο από ανθρώπους μέρος του πλανήτη ; Και ποιος αλήθεια αισθάνεται λύπηση ή πολύ περισσότερο τύψεις, όταν σκοτώνει ένα κουνούπι ή μια κατσαρίδα ; Όσοι δεν γνωρίζουν (και είναι οι περισσότεροι) την αξία τους στο οικοσύστημα, το κάνουν ελαφρά τη καρδία. Μακροπρόθεσμα βέβαια, οι επιπτώσεις είναι τρομακτικές και πάντα ζημιογόνες για το οικοσύστημά του. Και το τρομακτικό ερώτημα που τίθεται είναι : τί θα εμπόδιζε μια ΤΝ να εξοντώσει έναν άνθρωπο, μια ολόκληρη φυλή ή ένα έθνος, εφόσον θα θεωρούσε τον άνθρωπο αχρείαστο και ανώφελο μετά την επικυριαρχία της ;
Ωστόσο, οι ΤΝ δεν θα αντιμετωπίσουν ενδεχομένως παρόμοια προβλήματα και εδώ ακριβώς είναι ίσως η λύση του προβλήματος. Γιατί, αν καταφέρει ο σύγχρονος άνθρωπος να απογυμνώσει εντελώς την ΤΝ από τη συναισθηματική νοημοσύνη, ίσως καταφέρει να ελέγξει σε μεγάλο βαθμό τη διαφαινόμενη και νομοτελειακή επικυριαρχία της. Ως τότε, ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς, για να μην πούμε ότι δεν έχει ανοίξει.
Με την ΤΝ τα διακριτά όρια ανάμεσα στον άνθρωπο και στην τεχνολογία αμφισβητούνται. Πώς αλλιώς να εξηγηθεί το γεγονός ότι στο instagram ή στο tiktok υπάρχουν προφίλ τεχνητής νοημοσύνης με φωτογραφίες ή βίντεο μητέρας με τέσσερα παιδιά που παρακαλεί με ύφος ικετευτικό ή και παραπονιάρικο να της ευχηθούν χρόνια πολλά στα “παιδάκια” της και από κάτω 3000 ακόλουθοι εύχονται πρόθυμα με φράσεις που θα έλεγαν στα πιο αγαπημένα τους πρόσωπα ; Πώς να εξηγηθεί μια τέτοια αντίδραση από μια μερίδα του κόσμου, που αισθάνεται την ανάγκη να εκφράσει τα συναισθήματά τους ακόμη και σε μια fake τεχνολογική δημιουργία ; Αν οι άνθρωποι αρχίσουν να μην ενδιαφέρονται τόσο πολύ για την ανταπόκριση των συναισθημάτων τους, αλλά κυρίως για την έκφρασή τους ως μεθόδου ψυχοθεραπευτικής εκτόνωσης, τότε είναι σχεδόν βέβαιο ότι η ΤΝ έχει να προσφέρει πολλά στο πεδίο αυτό. Η πλήρης εμπορευματοποίηση του συναισθηματισμού. Η πλήρης απαξίωση της συγκινησιακής φόρτισης, δεν αποτελούν πλέον αντικείμενα ηθικού φραγμού ή ντροπής από τον κίνδυνο να αποτελούν ένδειξη συναισθηματικής ανωριμότητας. Η απενοχοποίηση της έκφρασης συναισθημάτων ακόμη και σε μια μηχανή ΤΝ μεταβάλλει τις αντιλήψεις για την ψυχολογική κατάσταση των ανθρώπων και απελευθερώνει ψυχικές αντιδράσεις πρωτόγνωρες, αλλά υπάρχουσες στο βαθύ πεδίο του ψυχικού κόσμου.
Σταδιακά άνθρωπος και μηχανή αποκτούν ίση αξία στο φαντασιακό των ανθρώπων. Τα όρια ανάμεσα στον άνθρωπο ως πολυκύτταρου ζωντανού οργανισμού με λογική και συναίσθημα και της μηχανής -φορέα της ΤΝ στην ουσία χάνονται και δεν αποτελούν τροχοπέδη στις σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσά τους. Η προεργασία βέβαια, έχει ξεκινήσει εδώ και χιλιάδες ή και εκατομμύρια χρόνια, από τότε δηλαδή που ο άνθρωπος από μικρή ηλικία, χρησιμοποίησε τις κούκλες, τα ομοιώματα ζώων και ανθρώπων και διάφορα αντικείμενα ως υποκατάστατα της ανάγκης του να μεταδώσει τα συναισθήματά του και να δραματοποιήσει τη φυσική του καταβολή να εκφράσει τα συναισθήματα αυτά με καθαρτικό και ψυχοθεραπευτικό τρόπο. Στις μέρες μας, οι άνθρωποι συνεχίζουν να επινοούν νέα υποκατάστατα, πιο εξελιγμένα και πιο περίπλοκα, αλλά πάντα για τους ίδιους λόγους και με τον ίδιο σκοπό : την εναπόθεση πάνω τους συναισθημάτων που δεν βρίσκονται στο επίκεντρο κριτικής, αμφισβήτησης και λοιδορίας και την ταύτισή τους με συναισθηματικές καταστάσεις, χαρακτήρες και συμπεριφορές που μπορεί να μην πηγάζουν από τους ίδιους, αλλά αναγνωρίζονται ως οικείες, επειδή εκδηλώνονται από άτομα του είδους τους. Η ΤΝ προσφέρει από την άποψη αυτή ένα ευρύ πεδίο τέτοιων υποκατάστατων με τον μανδύα μιας σοβαροφάνειας, και μάλιστα με την δικαιολόγηση της συγκεκριμένης χρήσης της από ενήλικες. Η ΤΝ εισχωρεί στον πυρήνα της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης και τον αλλάζει, διαμορφώνει τα δεδομένα του, κατευθύνει τη λειτουργία του. Μια πολύ επικίνδυνη συνθήκη, μια πρόκληση που δεν έχει αντιμετωπίσει ποτέ ως σήμερα η ανθρωπότητα. Μια συνθήκη, η οποία κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις ίσως αλλάξει το ανθρώπινο γονιδίωμα όσον αφορά την συναισθηματική συμπεριφορά του και κατ’ επέκταση την λογική και ηθική του συγκρότηση. Όταν μάλιστα η ΤΝ θα έχει βρεθεί τρόπος να ενσωματώσει μητρικά ένστικτα, φιλική ή ερωτική αγάπη, συναδελφικότητα, συμπάθεια και ενσυναίσθηση, τότε τα πράγματα θα είναι ακόμη δυσκολότερα να αποκωδικοποιηθούν και να κριθούν με καθαρά ανθρώπινα μέτρα.
Από την άποψη αυτή, το σύνολο του ανθρώπινου πολιτισμού αλλάζει με ταχύ και δραματικό τρόπο και κυρίως απρόβλεπτο. Κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος για την εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού με την εισαγωγή της ΤΝ ως αναπόσπαστου μέρους του. Η ΤΝ δεν έρχεται ως ένα εξελιγμένο εργαλείο, ώστε να συνδράμει στην εξέλιξη και ανάπτυξη του τεχνολογικού πολιτισμού. Έρχεται ως συστατικό στοιχείο του πολιτισμού στο σύνολό του, αφού πολύ σύντομα θα μπορεί να παρακάμπτει την ανθρώπινη βούληση, να υπερβαίνει τις ανθρώπινες δυνατότητες, να ρυθμίζει τις κατευθύνσεις της επιστήμης, της οικονομίας, της εργασίας, της κοινωνικής ζωής, της πολιτικής οργάνωσης. Με άλλα λόγια έρχεται να υποκαταστήσει τον άνθρωπο αρχικά και αργότερα πιθανόν να τον αντικαταστήσει ως ισότιμο, αν όχι ως υπέρτερο, μέλος της κοινωνίας του. Γιατί, η ΤΝ δεν θα έχει απλώς θεσμικό ρόλο στην ανθρώπινη κοινωνία, θα θεσμίζει νέους νόμους και θεσμούς ή θα τους τροποποιεί ανάλογα με την επεξεργασία των δεδομένων και την παραγωγή νέων.
Μπορεί ωστόσο, ο άνθρωπος να λάβει μέτρα προστασίας από την ανεξέλεγκτη και αυτόνομη μελλοντική δράση της ΤΝ ; Ο έλεγχος της ποιότητας και της αξιοπιστίας των αλγορίθμων που χρησιμοποιεί η ΤΝ είναι ένα προφανές μέτρο. Η προάσπιση των προσωπικών δεδομένων με αυστηρά νομικά και κανονιστικα πλαίσια είναι ασφαλώς μερικά μέτρα. Η ενίσχυση από την άλλη μεριά της κριτικής σκέψης των χρηστών και η βελτίωση της γενικής παιδείας αποτελούν μάλλον ευχολόγια, παρά εφικτές πρακτικές λύσεις. Οι προτάσεις που γίνονται για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της ΤΝ είναι περισσότερο θεωρητικές απόψεις χάριν συζητήσεως, παρά ρεαλιστικές προτάσεις. Οι απαντήσεις άλλωστε, στα ερωτήματα που τέθηκαν και σε πολλά άλλα, τα οποία δεν τέθηκαν για λόγους οικονομίας, δεν είναι εύκολες και απλές. Τα προβλήματα που τίθενται είναι τεράστια και κυρίως πρωτόγνωρα. Η ανθρωπότητα καλείται να ενσωματώσει στη ζωή της ένα νέο τεχνολογικό μοντέλο με απεριόριστες και απρόβλεπτες δυνατότητες, που είναι μια αναπόφευκτη πραγματικότητα και όχι μια φανταστική υπόθεση.
Οι ρομαντικές “φωνές” αισιοδοξίας ότι η ΤΝ στερείται συναισθήματος και ενσυναίσθησης είναι ασφαλώς προς το παρόν έγκυρες, αλλά τίποτα δεν διασφαλίζει ότι η μελλοντική εξέλιξη δεν θα ενσωματώσει και τη συναισθηματική νοημοσύνη (έστω μια μορφή της) στα νέα μοντέλα. Μια ΤΝ, για παράδειγμα, που θα υποκαθιστά έναν δικαστή, θα μπορεί να λαμβάνει υπόψη και τον πρότερο έντιμο βίο του κατηγορουμένου, και τα δύσκολα παιδικά του χρόνια ή να σταθμίζει τους παράγοντες της βίας που έχει υποστεί, πριν να εκδώσει μια απόφαση. Άλλωστε, το τί ακριβώς αισθάνεται ένας φυσικος δικαστής, το τί σκέφτεται και πόσο συγκινείται ή επηρεάζεται από την κατάθεση ενός αντιδίκου, αυτό είναι κάτι που μονο ο ίδιος το γνωρίζει και κανείς άλλος. Συνεπώς, η ευαισθησία του, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τους υπόλοιπους ανθρώπους, κρίνεται τελικά από τα αποτελέσματα και τις αποφάσεις του και όχι από τις εκπεφρασμένες ή δεδηλωμένες προθέσεις του. Μια ΤΝ θα μπορεί να εκφράζει τα ίδια συναισθήματα και να δείχνει την ίδια ενσυναίσθηση απέναντι σε ανθρώπινα υποκείμενα.
Εκείνο που ίσως θα ήταν εφικτό να γίνει προς το παρόν τουλάχιστον, είναι μια παγκόσμια συμφωνία για ορισμένους βασικούς κανόνες χρήσης της ΤΝ, ώστε να περιοριστούν οι κίνδυνοι και η ανασφάλεια από την εφαρμογή της. Τέτοιοι κανόνες απαιτούν πρωτόκολλα και συμφωνίες κοινή συναινέσει. Οι διαδικασίες είναι συνήθως μακρόχρονες και συγκρουσιακές και σε κάθε περίπτωση τα αποτελέσματά τους δεν είναι εξασφαλισμένα. Παρ’ όλα αυτά, δεν νομίζω ότι υπάρχει σήμερα άλλη λύση. Η χρήση της ΤΝ προς όφελος της ανθρωπότητας είναι αντικείμενο μέριμνας της γενικότερης παιδείας που πρέπει να έχει κάθε πολιτισμένος άνθρωπος, αλλά η παιδεία αυτή δεν έχει ποτέ κοινούς άξονες, κοινούς στόχους και κυρίως η καλλιέργειά της απαιτεί χρονοβόρες διαδικασίες.
Μερικοί κανόνες ή οδηγίες χρήσης της ΤΝ με δεσμευτικό χαρακτήρα θα μπορούσαν να είναι οι εξής :
- Απαγόρευση του διαμοιρασμού των προσωπικών δεδομένων των πολιτών και της διαφημιστικής τους εκμετάλλευσης μεταξύ μοντέλων ΤΝ, εταιρειών, νομικών ή φυσικών προσώπων.
- Απαγόρευση χρήσης της ΤΝ σε έναν χώρο εργασίας, όταν υπάρχει διαθέσιμο ανθρώπινο εργατικό δυναμικό για την εκτέλεση της εργασίας.
- Απαγόρευση αντικατάστασης ενός υπαλλήλου ή ενός εργάτη σε έναν χώρο εργασίας από ΤΝ, όταν δεν συντρέχουν λόγοι υγείας, φυσικής ή επίκτητης ανικανότητας ή άλλων εξωγενών παραγόντων.
- Ανάπτυξη μηχανών αναζήτησης της ΤΝ και αναγνώρισης των δεδομένων που προκύπτουν από αυτήν, ώστε να διασφαλιστεί η γνησιότητα και εγκυρότητα των δεδομένων.
- Αυστηρή τιμωρία για όσους χρησιμοποιούν τα επιτεύγματα της ΤΝ, χωρίς την ελεύθερη συναίνεση των ανθρώπων.
- Απαγόρευση χρήσης της ΤΝ σε επαγγέλματα και χώρους εργασίας (π.χ. τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες, φαρμακεία, ιατρικά διαγνωστικά κέντρα), όπου η διεπαφή μεταξύ των ανθρώπων είναι προτεραιότητα όσον αφορά την διεκπεραίωση μιας εργασίας ή συναλλαγής.
- Απαγόρευση χρήσης της ΤΝ σε επαγγέλματα, στα οποία η ανθρώπινη ενσυναίσθηση και συναισθηματική νοημοσύνη έχουν ουσιαστικό και πρωτεύοντα ρόλο (π.χ. στο επάγγελμα του δικαστή, του δασκάλου, του καθηγητή, του ψυχαναλυτή, του γιατρού κ.ά.)
- Αυστηρό νομικό πλαίσιο για τα όρια και τις εφαρμογές της ΤΝ, ώστε οι άνθρωποι να γνωρίζουν σαφώς τους κώδικες κατοχύρωσης των δικαιωμάτων τους.
- Διαρκής καλλιέργεια μιας παιδείας που θα προσανατολίζεται στην ηθική συγκρότηση των πολιτών και στην προτεραιότητα την οποία θα δίνουν στον ανθρώπινο παράγοντα έναντι της ΤΝ. Αυτή η προοπτική φαντάζει πολύ δύσκολη, αλλά όχι ακατόρθωτη. Απαιτεί συνολική ανασυγκρότηση του εκπαιδευτικού συστήματος και κυρίως αλλαγή της κουλτούρας σε παγκόσμιο επίπεδο με την ταυτόχρονη ενίσχυση των ανθρωπιστικών σπουδών και την καλλιέργεια των ανθρωπιστικών αξιών από την παιδική ηλικία. Η εκπόρνευση του πολιτισμού σε όλα τα επίπεδα αποτελεί ασφαλώς ανασταλτικό παράγοντα, αλλά η συστηματική καλλιέργεια της ηθικής παιδείας αποτελεί αναμφισβήτητα μια πιθανή λύση.
Οι προτάσεις αυτές και πολλές άλλες, δεν λύνουν ασφαλώς το πρόβλημα και δεν μπορούν να εφησυχάζουν τον σύγχρονο άνθρωπο για τους κινδύνους που ελλοχεύει η συνεχής εξάπλωση της ΤΝ σε πτυχή της ανθρώπινης δραστηριότητας. Οπωσδήποτε υπάρχουν ειδικοί επιστήμονες, φιλόσοφοι, στοχαστές και διανοούμενοι, οι οποίοι πιθανόν έχουν πολύ καλύτερες και εμπεριστατωμένες λύσεις. Σε κάθε περίπτωση απαιτείται παγκόσμια σύμπνοια κυβερνήσεων και πολιτών και επίμονη προσπάθεια.
Εξάλλου, οι διαστάσεις των προκλήσεων που τίθενται είναι απροσδιόριστες και απρόβλεπτες. Κάθε στιγμή που περνά, κάθε μέρα και κάθε μήνας προστίθενται νέα δεδομένα, εφαρμόζονται νέες μέθοδοι, εφευρίσκονται νέα μοντέλα ΤΝ πιο εξελιγμένα και πιο διεισδυτικά στην ανθρώπινη ζωή. Η ΤΝ αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση του ανθρώπινου πολιτισμού και όπως έχει συμβεί στο παρελθόν με τις άλλες μεγάλες προκλήσεις που κλήθηκε η ανθρωπότητα να αντιμετωπίσει, είναι στη δική της ευχέρεια να τη θέσει στην υπηρεσία της ή να την μετατρέψει σε ένα ακόμη εργαλείο για την καταστροφή της.