Η ύβρις σήμερα

Read Time:1 Minute, 45 Second

Ο πυρήνας της Αρχαίας Αθηναϊκής (όχι ελληνικής) Τραγωδίας είναι η ύβρις, η διατάραξη της κοσμικής τάξης που επιφέρει την τιμωρία.

Και η ύβρις αυτή σχετίζεται πάντα με τη σύγκρουση ανάμεσα στους κοσμικούς και τους θεϊκούς νόμους, τους γραπτούς νόμους της πόλης και τους άγραφους νόμους της κοινωνίας.

Όλοι οι τραγικοί ήρωες, είτε εν γνώσει τους (π.χ. Αντιγόνη, Ηλέκτρα), είτε εν αγνοία τους (π.χ. Οιδίποδας Τύραννος, Αίαντας), με τις πράξεις τους διαταράσσουν την κοσμική ισορροπία, παραβιάζουν τους νόμους της πόλης, της κοινωνίας τους. Αλλά κι εκείνοι, όπως ο Κρέοντας στην “Αντιγόνη” ή ο Πενθέας στις “Βάκχες”, που υπερασπίζονται το δίκαιο της πόλης και καταπατούν το δίκαιο των θεών, είναι υβριστές, διαταράσσουν με τις πράξεις τους την κοσμική τάξη. Όποιος διαπράττει ύβρι, γίνεται αυτομάτως άπολις, απαγορεύεται να συμμετέχει στα κοινά της πόλης, ούτε στη λατρεία των θεών ή σε γιορτές και πανηγύρια.

Το αρχέτυπο του τραγικού ήρωα, ο Οιδίποδας, σκοτώνει τον πατέρα του, παντρεύεται τη μάνα του και τεκνοποιεί μαζί της τέσσερα παιδιά. Παρόλο που δεν γνωρίζει τίποτα, παρόλο που ο,τι κάνει το κάνει σε πλήρη άγνοια, όταν μαθαίνει την αλήθεια, βγάζει ο ίδιος τα μάτια του και αυτοεξορίζεται. Δεν ψάχνει να βρει δικαιολογίες, δεν αναζητά ελαφρυντικά. Έχει γίνει, αυτός, ο βασιλιάς της Θήβας, άπολις. Έχει παραβιάσει τους άγραφους ηθικούς νόμους της πόλης του που απαγορεύει την πατροκτονία και την αιμομιξία και αυτό είναι αρκετό, για να τιμωρηθεί με φρικτό τρόπο.

Οι εποχές έχουν αλλάξει. Σήμερα, αρκεί ένας “άρχοντας” να δηλώσει άγνοια, για να αποποιηθεί τις ευθύνες του, αρκεί να δηλώσει ότι δεν ήξερε ή δεν γνώριζε, για να κριθεί αθώος. Ακόμη και αν η ζημιά, υλική και ηθική, που έχει προκαλέσει είναι τεράστια, ακόμη και αν έχει εξοργίσει με τη συμπεριφορά, την αλαζονεία του και την ανικανότητά του την συντριπτική πλειονότητα του κόσμου, ακόμη και αν έχει εξευτελίσει κάθε έννοια ηθικής, αρκεί να δηλώσει…άγνοια, για να κριθεί από τον ίδιο και τους γλείφτες του αθώος, αρκεί να ρίξει όλες τις ευθύνες σε άλλους, για να μπορεί χωρίς ντροπή, χωρίς αιδώ να συνεχίσει να κυβερνά, παρόλο που έχει γίνει καταγέλαστος και ανυπόληπτος από όλους….

Πίνακας : Gustav Klimt, “Tragedy”, 1897